اتمام حجّت خدای متعال بر حقّانیت امیرالمؤمنین علیه السلام در سوره آل عمران
- کتاب اتمام حجّت (رهیافتی به استدلال ها و حجت های گسترده ی اثبات حقانیت امیرالمؤمنین علی علیه السلام) در بررسی شخصیت با عظمت حضرت مولی الموحدین امیرالمؤمنین علی علیه السلام، حقانیت آن حضرت را در آیه به آِیه ی قرآن کریم ، بر اساس روایات معتبر نزد شیعه و سنی تبیین و مورد بررسی قرار داده است. بخشی از این کتاب، به اتمام حجّت خدای متعال در سوره آل عمران اختصاص دارد که مؤلف آن را با اسناد دقیق تشریح نموده که بدین شرح می باشد:
- … خدای متعال در سوره آل عمران بارها بر ولایت و حقانیت حضرت امیرمؤمنان علی علیه السلام تأکید می نمایند:
راسخون فی العلم : امیرالمؤمنین علی علیه السلام
- (هُوَ الَّذِى أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ ءَايَاتٌ محُّْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَ أُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فىِ قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَ مَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فىِ الْعِلْمِ يَقُولُونَ ءَامَنَّا بِهِ كلٌُّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَ مَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُوْلُواْ الْأَلْبَاب) 1؛ اوست كه اين كتاب را بر تو نازل كرد. بعضى از آيه ها محكماتند ، اين آيه ها أم الكتابند ، و بعضى آيه ها متشابهاتند. امّا آنها كه در دلشان ميل به باطل است ، به سبب فتنه جويى و ميل به تأويل از متشابهات پيروى مى كنند ، در حالى كه تأويل آن را جز خداى نمى داند. و آنان كه قدم در دانش استوار كرده اند مى گويند: ما بدان ايمان آورديم ، همه از جانب پروردگار ماست. و جز خردمندان پند نمى گيرند.
- «امام صادق عليه السلام در تفسیر وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فرمودند : ما راسخون في العلم هستيم و ما تأويل آن را مي دانيم و در روايتي ديگر از ايشان آمده است كه راسخون في العلم علي بن ابي طالب و ائمه بعد از ايشان هستند». 2
اقامه عدل بدست مبارک امیرالمؤمنین علیه السلام
- (اولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ)؛ صاحبان علم گواهي دارند به عدالت.
- «امام صادق علیه السلام در تفسير اين آيه ی شريفه فرمودند : قسط يعني عدل كه خدای متعال توسط اميرمؤمنان علي علیه السلام آن را اقامه فرموده كه آن حضرت در ميان مردم عدل و داد نمايد تا حق را ميان مردم و خداي متعال اقامه نمايد ، اگر مردم از آن حضرت پيروي نموده و فرمان برند ، هدايت خواهند شد». 3
ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام معنای واقعی اسلام
- (إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِآياتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَريعُ الْحِساب)؛ 4 هر آينه دين در نزد خدا دين اسلام است. و اهل كتاب راه خلاف نرفتند ، مگر از آن پس كه به حقّانيّت آن دين آگاه شدند ، و نيز از روى حسد. آنان كه به آيات خدا كافر شوند، بدانند كه او به زودى به حسابها خواهد رسيد.
- «امام باقر علیه السلام درباره آيه «اِنَّ الدّينَ عِندَ الله الِاسلام» فرمود : اسلام تسليم شدن در برابر ولايت علي علیه السلام است».5
امیرالمؤمنین علی علیه السلام: نفس و جان رسول خدا صلی الله علیه و آله
- (فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِمَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِل فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ )؛ 6از آن پس كه به آگاهى رسيدهاى ، هر كس كه درباره او با تو مجادله كند ، بگو: بياييد تا حاضر آوريم ، ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را ، ما زنان خود را و شما زنان خود را ، ما برادران خود را و شما برادران خود را. آن گاه دعا و تضرع كنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان بفرستيم.
- «اين آيه و آيات قبل از آن هنگامي نازل شد كه گروهي از مسيحيان نجران به همراه عده اي ديگر خدمت پيامبر صلی الله علیه و آله رسيدند و گفتند آيا هرگز ديده شده كه فرزندي بدون پدر متولد شد كه در همين هنگام اين آيه نازل شد « ان مثل عيسي عند الله كمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له كن فيكون » و جواب آنان را داد كه حضرت آدم بدون پدر و مادر بود ولي حضرت عيسي فقط پدر نداشتند . بعد از اين جواب پيامبر آنها را به مباهله دعوت كردند اما آنها تا فرداي آن روز از حضرت مهلت خواستند ودر اين فرصت به بزرگان و شخصيت هاي نجران رجوع كردند ، اسقف بزرگ آنها گفت شما فردا به محمد نگاه كنيد اگر با فرزندان و خانواده اش براي مباهله آمد از مباهله با او بترسيد ولي اگر با يارانش آمد با او مباهله كنيد . (مباهله يعني اينكه دو نفر به همديگر نفرين كنند كه خدا دروغگو را رسوا كند و همانجا مجازات شود)فرداي همان روز پيامبر در حالي كه دست حضرت امیرالمؤمنین علي علیه السلام را گرفته بود و همراه حسنين و حضرت فاطمه بودند براي مباهله آمدند و مسيحيان وقتي اين صحنه را ديدند به پيامبر گفتند: اي اباالقاسم! ما با تو مباهله نمي كنيم، بلكه مصالحه مي كنيم . كه در آن هنگام آيه ی بالا نازل شد كه در آن اميرالمؤمنين را به منزله نفس پيامبر تلقي كرده است (و انفسنا )
- «و هر كس با تو در مقام مجادله برآيد درباره عيسي بعد از آنكه به وحي خدا به احوال او آگاهي يافتي بگو بياييد ما و شما با فرزندان و زنان و كسانيكه به منزله نفس ما هستند با هم به مباهله برخيزيم ( يعني در حق هم نفرين كرده ) تا دروغگويان و كافران را به لعن و عذاب خدا گرفتار كنيم» احدي ادعا ننموده كه در موقع مباهله كساني غير از علي ابن ابي طالب و حسن و حسين و حضرت فاطمه با پيامبر بوده باشند . پس چنين استفاده مي شود كه مراد از انفسنا، علي ابن ابي طالب است ( نفس پيغمبر است) مراد از نسائنا، فاطمه زهرا است و مراد از ابنائنا، حسن و حسن هستند كه خدای متعال آن را پسران رسول خود خوانده است». 7
تصدیق پیامبران به ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام
- (وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُم مِن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ )؛8و (به خاطر بياوريد) هنگامى را كه خدای متعال ، از پيامبران (و پيروان آنها) ، پيمان مؤكد گرفت ، كه هرگاه كتاب و دانش به شما دادم ، سپس پيامبرى به سوى شما آمد كه آنچه را با شماست تصديق مىكند ، به او ايمان بياوريد و او را يارى كنيد! سپس ( خدای متعال ) به آنها گفت: آيا به اين موضوع ، اقرار داريد؟ و بر آن ، پيمان مؤكد بستيد؟
- «از امام صادق علیه السلام در مورد اين آيه نقل شده است كه فرمودند : كه « به او ايمان بياوريد » يعني به رسول خدا ايمان بياوريد و « او را ياري كنيد» يعني وصي و جانشينش امير مؤمنان علي را ياري كنيد . سپس فرمود : خدای متعال هيچ پيامبر و رسولي را مبعوث نفرموده جز آنكه از او به نوبت حضرت محمد و امامت حضرت علي پيمان گرفت ». 9
امیرالمؤمنین علی علیه السلام: ریسمان محکم الهی
- (وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعاً وَلاَ تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَاناً وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُم مِنْهَا كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ )؛10 و همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد ، و پراكنده نشويد! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود ، به ياد آريد كه چگونه دشمن يكديگر بوديد ، و او ميان دلهاى شما ، الفت ايجاد كرد ، و به بركت نعمت او ، برادر شديد! و شما بر لب حفرهاى از آتش بوديد ، خدا شما را از آن نجات داد; اين چنين ، خدای متعال آيات خود را براى شما آشكار مى سازد; شايد پذيراى هدايت شويد .
- «صاحب كتاب مناقب الفاخرة از عبد الله بن عباس روايت كرده است كه ما در خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله بوديم ، عربى آمد و عرض كرد يا رسول الله شنيدم كه مي فرمودى اعتصموا بحبل الله ! حبل خدا كدام است كه به او تمسك جوئيم؟رسول خدا صلى الله عليه و آله دست خود را بر دست على عليه السلام زد و فرمود : به اين شخص تمسك جوئيد كه اين حبل المتين است».
- «همچنین از هفتمین پیشوای مسلمانان جهان ، امام كاظم علیه السلام هم روايت شده است كه حبل الله المتين، علي بن ابي طالب است» 11 .
دوچندان شدن درجات بهشتیان بواسطه ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام
- (أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللّهِ كَمَنْ بَاءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ )؛12آيا كسى كه از رضاى خدا پيروى كرده ، همانند كسى است كه به خشم و غضب خدا بازگشته؟! و جايگاه او جهنم ، و پايان كار او بسيار بد است.
- از امام صادق علیه السلام روايت شده است كه فرمود : مقصود از ” الذين اتبعوا رضوان الله ” امامان هستند . سپس فرمود : به خدا سوگند آنها درجات مؤمنين نزد خدای متعال هستند و به واسطه ولايت و معرفت ما اعمال مؤمنين دو چندان مي شود و خدای متعال درجات عالي به آنها عطا مي فرمايد ».
شجاعت امیرالمومنین علی علیه السلام
- (الَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِمَا أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ * الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَاناً وَقَالُوا حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ * فانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللّهِ وَفَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُؤءٌ وَاتَّبَعُوا رِضْوَانَ اللّهِ وَاللّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ)؛ 13 آنها كه دعوت خدا و پيامبر صلی الله علیه و آله را ، پس از آن همه جراحاتى كه به ايشان رسيد ، اجابت كردند; (و هنوز زخم هاى ميدان اُحُد التيام نيافته بود ، به سوى ميدان «حمراء الاسد» حركت نمودند) براى كسانى از آنها ، كه نيكى كردند و تقوا پيش گرفتند ، پاداش بزرگى است. * اينها كسانى بودند كه (بعضى از) مردم ، به آنان گفتند: «مردم ( لشكر دشمن ) براى (حمله به) شما اجتماع كرده اند; از آنها بترسيد!» اما اين سخن ، بر ايمانشان افزود; و گفتند: «خدا ما را كافى است; و او بهترين حامى ماست.» * به همين جهت ، آنها (از اين ميدان ، ) با نعمت و فضل پروردگارشان ، بازگشتند; در حالى كه هيچ ناراحتى به آنان نرسيد; و از رضاى خدا ، پيروى كردند; و خدای متعال داراى فضل و بخشش بزرگى است.
- «در تفسير علي بن ابراهيم قمي و تفسير عياشي و تفسير صافي آمده است كه اين داستان در مورد جنگ احد است ، آنگاه كه همه فرار كردند و فقط اميرالمؤمنين با پيامبر مانده بود كه بعد از مدتي چند نفر ديگر هم آمدند و به آن حضرت پيوستند و از پيامبر دفاع كردند. و پس از جنگ هم با اينكه اميرالمومنين علیه السلام جراحات سنگينی برداشته بودند ولي باز هم سخن پيامبر را گوش دادند همان طور كه در آيه آمده است».
حالات امیرالمؤمنین علی علیه السلام به روایت قرآن
- *« الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللّهَ قِيَاماً وَقُعُوداً وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هذَا بَاطِلاً…. فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْكُم مِن ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى بَعْضُكُم مِن بَعْضٍ فَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُم سَيِّآتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَاباً مِنْ عِندِ اللّهِ وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ » ؛ 14همانها كه خدا را در حال ايستاده و نشسته ، و آنگاه كه بر پهلو خوابيده اند ، ياد مى كنند; و در اسرار آفرينش آسمانها و زمين مى انديشند; (و مىگويند:) بار الها! اينها را بيهوده نيافريده اى! منزهى تو! ما را از عذاب آتش ، نگاه دار … خدای متعال ، درخواست آنها را پذيرفت; (و فرمود:) من عمل هيچ عمل كنندهاى از شما را ، زن باشد يا مرد ، ضايع نخواهم كرد; شما همنوعيد ، و از جنس يكديگر! آنها كه در راه خدا هجرت كردند ، و از خانه هاى خود بيرون رانده شدند و در راه من آزار ديدند ، و جنگ كردند و كشته شدند ، به يقين گناهانشان را مى بخشم و آنها را در باغ هاى بهشتى ، كه از زير درختانش نهرها جارى است ، وارد مى كنم. اين پاداشى است از طرف خدای متعال و بهترين پاداش ها نزد پروردگار است.
- «در كتاب امالي شيخ الطائفه از ابن ابي رافع و پدر عبيده نقل شده است كه گويند : بعد از هجرت رسول خدا از مكه به طرف مدينه علي نيز بعد از اداي امانات و انجام سفارشات پيامبر زن هاي هاشميه را كه فواطم ناميده شده اند حركت داد و براي رسيدن به رسول خدا به طرف مدينه هجرت نمود و در بين راه با عده اي از سواران دشمن روبه رو شد و يك تنه با شمشير آنها را از خود دور نمود و با سرافرازي به طرف مدينه هجرت نمود تا اينكه به ضجنان رسيد و در آنجا يك شبانه روز ماند و عده اي از ضعفاي مومنين به او ملحق شدند . پس اميرالمومنين و همراهان او كه بين آنها فاطمه زهرا و فاطمه بنت اسد مادر اميرالمومنين و فاطمه بنت زبير نيز بودند همگي در آن شب نماز خواندند و تا طلوع فجر به نماز و دعا و ركوع و سجود مشغول بودند . چون نماز صبح را خواندند به راه خود ادامه دادند و به ذكر خدای متعال مشغول بودند تا به مدينه رسيدند و اين آيه در شأن آنها نازل شد. سپس اضافه مي كند مقصود از « من ذكر » علي و منظور از « انثي » فاطمه و از « بعضكم من بعض» علي و فاطمه و يا علي و فواطم مي باشد ».15
————————-
1 . آل عمران 8
2 . آل عمران 18
3 . تفسير عياشي 1/165 ، بحار الانوار 23 / 204
4 . آل عمران 21
5 . بحار الانوار 35/341
6 . سوره آل عمران 62
7 .صحيح مسلم 15/175 ، مسند احمد بن حنبل 1/185 ، مستدرك حاكم 3/150 ، اسد الغابه 4/26 ، شواهد التنزيل 1/120 ، تفسير ابن كثير 1/371 ، صحيح ترمذي 2/300 ، مناقب ابن مغازلى ص 263و كفاية الخصام ص 309و فصول المهمه ص 8 ، تفسير طبري 3/192 ، در المنثور 4/38 ، اسباب النزول ض 74 ، ينابيع الموده ص 244 ، نور الابصار ض 101 ، ذخائر العقبي ص25 ، كفايه الطالب ص 54 ، دلائل النبوه ص 297 ، معالم التنزيل 1/302 ، تذكره ابن جوزي ص17 ، تفسير خازن 1/302 ، البدايه و النهايه 5/52 ، الرياض النضره ص 188 ، معارج النبوه 1/315 ، تاريخ الخلفا ص 115 ، المناقب المرتضويه ص 44 ، تفسير روح المعاني 3/167 ، صحيح ترمذي 5/634 ، سنن بيهقي 9/288؛ همچنين شواهد التنزيل حاكم حسكاني جلد يك ، مستدرك علي الصحيحين حاكم نيشابوري جلد سه ، اسباب النزول نيشابوري ، صحيح مسلم جلد چهار ص 1883 ، سنن ترمذي جلد چهار ص 293 ، و جلد پنج ، مسند احمد بن حنبل جلد سه ص 97 ، تفسير طبري جلد سه ، تفسير كشاف زمخشري جلد يك ، تفسير ابن كثير جلد يك ، تفسير قرطبي جلد چهار ص 104 ، تفسير كبير فخر رازي جلد هشت ، جامع الاصول ابن اثير جلد نه ، شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد جلد شانزده ، احكام القرآن ابن عربي جلد يك ص 275 ، تفسير در المنثور جلال الدين سيوطي جلد دو ص 38 ، صواعق المحرقه ابن حجر مكي ص 72 ، تاريخ الخلفا سيوطي ص 169 ، مناقب خوارزمي ص 60 ، الاصابه ابن حجر عسقلاني ص 110 ، البدايه و النهايه ابن كثير جلد پنج ص 54 ، ينابيع الموده ص 9و44و51 و … .
8 . آل عمران 82
9 . تاويل الآيات 1/116
10 . آل عمران 104
11 . كفاية الخصام ص 343 ، نهج السعاده 7/201
12 . آل عمران 164
13 . آل عمران آيه 173 ـ 175
14 . آل عمران آيات 192 تا 196
15 . امالي ص 295
منبع: شیعه آنلاین به نقل از کتاب اتمام حجت _ حجت الاسلام امیری سوادکوهی
مطلب مرتبط: اتمام حجّت خدای متعال بر حقّانیت امیرالمؤمنین علیه السلام در سوره بقره