اتمام حجّت خدای متعال بر حقّانیت امیرالمؤمنین علیه السلام در سوره بقره

    حجت الاسلام والمسلمین امیری سوادکوهی در کتاب اتمام حجّت در بررسی شخصیت با عظمت حضرت مولی الموحدین امیرالمؤمنین علی علیه السلام، حقانیت آن حضرت را در آیه به آِیه ی قرآن کریم ، بر اساس روایات معتبر نزد شیعه و سنی تبیین و مورد بررسی قرار داده است. بخش نخست اتمام حجّت خدای متعال در سوره بقره که در این اثر علمی تشریح شده است، بدین شرح می باشد:

متّقین در قرآن : شیعیان امیرالمؤمنین علی علیه السلام

    *«ذلِكَ الكِتابُ لا رَيبَ فيه هدي للمتقين» 1
    اين است كتابى كه در [حقانيت‏] آن هيچ ترديدى نيست [و] مايه هدايت تقواپيشگان است.
    ششمین پیشوای مسلمانان جهان حضرت امام جعفر صادق علیه السلام درباره سخن خدای متعال «ذلِكَ الكِتابُ لا رَيبَ فيه هدي للمتقين» فرمودند : مقصود از كتاب علي است كه هيچ شكي در آن نيست كه راهنماي پرهيزگاران است . و نيز منظور از متقين تنها شيعيان علي هستند.  2

پرهیز گاران در قرآن : شیعیان امیرالمؤمنین علی علیه السلام

    *« الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ »  3
    آنان كه به غيب ايمان مى‏آورند ، و نماز را بر پا مى‏ دارند ، و از آنچه به ايشان روزى داده‏ايم انفاق مى‏كنند.
    (پرهيزكاران) كسانى هستند كه به غيب(رجعت و قيامت و قيام قائم آل محمّد علیهم السلام است)4ايمان مى‏ آورند; و نماز را برپا مى‏ دارند; و از تمام نعمتها و مواهبى كه به آنان روزى داده‏ ايم ، انفاق مى ‏كنند.

رستگاران در قرآن : شیعیان امیرالمؤمنین علی علیه السلام

    *أُولئِكَ عَلَى‏ هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ » 5
    آنان بر طريق هدايت پروردگارشانند ، و آنان رستگارانند.
    حافظ حاکم حسکانی از علما و بزرگان عامّه (اهل تسنن) که حنفی مسلک است در کتاب شواهد التنزیل به استناد فرمایش امیرالمؤمنین علی علیه السلام می نویسد که ایشان فرمودند: روزی سلمان با من به سخن نشست که یا ابا الحسن کمتر موردی پیش می آمد که من و تو با هم نزد رسول الله صلی الله علیه و آله حاضر شویم و حضرت نفرماید: ای سلمان این مرد ( علی علیه السلام) و حزبش(شیعیانش) رستگاران روز قیامت اند. 6

ایمان آورندگان واقعی به خدا : شیعیان امیرالمؤمنین علی علیه السلام

    *« يُخادِعُونَ اللّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَمَا يَخْدَعُونَ إِلاَّ أَنْفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ » 7
    « مى‏ خواهند خدا و مؤمنان را فريب دهند; در حالى كه جز خودشان را فريب نمى‏ دهند; (اما) نمى‏ فهمند.»
    رئیس مذهب حقه شیعه ، صادق آل محمّد علیهم السلام در تفسير اين آيه فرمودند : منظور از كساني كه ايمان آوردند ، آنهايي هستند كه آقا و مولايشان اميرالمومنين علی علیه السلام است . 8
    *« وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَمَا آمَنَ النَّاسُ » 9
    چون به آنان گفته شود كه شما نيز همانند ديگر مردمان ايمان بياوريد …
    حافط حاکم حسکانی سنی مذهب در شواهد التنزیل استناد به سخنِ ابن عباس کرده و در این آیه می گوید: منظور از آمن الناس ، علی بن ابی طالب ، جعفر طیار ، حمزه ، سلمان ، ابوذر ، مقداد و حذیفة بن الیمان می باشد.

افراد با ایمان : امیرالمؤمنین علی علیه السلام و یاران و شیعیان آنحضرت هستند.

    *« وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوْا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى‏ شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ »10
    « و هنگامى كه افراد با ايمان را ملاقات مى‏ كنند ، و مى‏ گويند: «ما ايمان آورده‏ايم!» (ولى) هنگامى كه با شيطانهاى خود خلوت مى‏ كنند ، مى‏ گويند: «ما با شمائيم! ما فقط (آنها را) مسخره مى‏ كنيم!»
    حاكم حسكاني از محمد بن حنفيه نقل نموده كه گويد : چون علي و سلمان و عمار و صهيب و مقداد و ابوذر داخل مدينه شدند و عبدالله ابي منافق و ياران او آن حضرت را مشاهده كردند ، عبدالله ابي نزديك اميرالمومنين آمد و گفت مرحبا آقا و سيد بني هاشم كسي كه پدر حسن و حسين و برادر و داماد و جانشين پيامبر است و جان و مال خود را براي او مي دهد . پس اميرالمومنين در پاسخ او فرمود : واي بر تو اي عبدالله ابي تو منافقي و من بر نفاق تو شهادت مي دهم .
    عبدالله ابي گفت : چگونه چنين نسبتي  به من مي دهي در حالي كه به خدا سوگند من هم مثل شما و اصحاب شما اهل ايمان هستم . اميرالمومنين فرمود: مادرت به عزاي تو بنشيند ، تو جز منافق نيستي و چون علي خدمت رسول خدا آمد و قصه خود را با عبدالله ابي منافق بيان نمود آيات فوق از طرف خدای متعال نازل شد . يعني چون عبدالله ابي علي را ( كه مومن بود) ملاقات نمود گفت: ما ايمان به خدا و رسول و قرآن آورده ايم و چون با شيطان هايي مانند خود از منافقان خلوت نمود به آنها گفت ما در كفر و شرك با شما هستيم و تنها مي خواهيم علي و ياران او را مسخره كنيم و خدای متعال آنها را سرزنش مي كند و مي گويد خدا آنها را استهزا‌ء مي كند يعني خدای متعال در قيامت آنها را به جهت مسخره كردن علي و ياران او عقوبت خواهد كرد .  11
    بشارت خدا به اميرالمومنين و اوصياي بعد از ايشان و شيعيان آنحضرت
    *« وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِيْ مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ » 12
    « به كسانى كه ايمان آورده ، و كارهاى شايسته انجام داده ‏اند ، بشارت ده كه باغ هايى از بهشت براى آنهاست كه نهرها از زير درختانش جاري است »
    در تفسير فرات كوفي آمده است كه منظور از كساني كه ايمان آورده اند اميرالمومنين و اوصياي بعد از ايشان و شيعيان ايشان هستند .13
    عهدالله : پذیرفتن ربوبیت خدا و نبوت رسول خدا و ولایت امیرالمؤمنین علی علیهماالسلام
    *« الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُوْلئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ »‌14
    « فاسقان كسانى هستند كه پيمان خدا را ، پس از محكم ساختن آن ، مي شكنند; و پيوندهايى را كه خدا دستور داده برقرار سازند ، قطع نموده ، و در روى زمين فساد مي كنند; اينها زيانكارانند.»
    فاسقان : آنهایی هستند که منکر ولایت و امامت امیرالمؤمنین علی علیه السلام هستند.
    در کتاب نفیس بحار الانوار از پنجمین پیشوای مسلمانان جهان ، حضرت امام باقر علیه السلام آمده است كه مقصود از عهد الله عهدي است كه براي خدای متعال به ربوبيت ، براي رسول او به نبوت و براي علي علیه السلام به امامت و براي شيعيان آنها به دوستي و كرامت گرفته شده و منظور از يفسدون في الارض كساني اند كه انكار امامت علي و اولاد او را كرده اند .15
    اسماء الهی : اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام
    *« وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلاَئِكَةِ فَقالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هؤُلاَءِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ » 16
    « سپس علم اسماء ( علم اسرار آفرينش و نامگذارى موجودات) را همگى به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: «اگر راست مى‏گوييد ، اسامى اينها را به من خبر دهيد»
    امام صادق علیه السلام در تفسير اين آيه فرمود: به خدا سوگند ما اسماء الحسني و نامهاي نيك خدای متعال هستيم و خدای متعال هيچ عملي را از بندگان خود نمي پذيرد مگر با معرفت و ولايت ما . 17
    توسل حضرت آدم ابوالبشر به نام امیرالمؤمنین و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام
    *« فَتَلَقَّى‏ آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ » 18
    « سپس آدم از پروردگارش كلماتى دريافت داشت; (و با آنها توبه كرد.) و خدای متعال توبه او را پذيرفت; چرا كه خدای متعال توبه‏پذير و مهربان است. »
    از ابن عباس نقل است كه گفت از رسول خدا صلی الله علیه و آله روايت شد كه آدم با چه كلماتي خدا را خواند و توبه كرد ؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آدم ، خدا را به حق محمّد و علي و فاطمه و حسن و حسين خواند و از او در خواست توبه كرد و توبه اش پذيرفته شد .19

هادی در قرآن : امیرالمؤمنین علی علیه السلام

    *« قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ » 20
    گفتيم: «همگى از آن ، فرود آييد! هرگاه هدايتى از طرف من براى شما آمد ، كسانى كه از آن پيروى كنند ، نه ترسى بر آنهاست ، و نه غمگين شوند.»
    حضرت امام محمّد باقر علیه السلام در تفسير اين آيه فرمودند : منظور از هدي در اين آيه علي بن ابي طالب عليه السلام است . 21

کافران و دروغگویان در قرآن : منکرین نبوت رسول خدا و ولایت امیرالمؤمنین علی علیهما السلام

    *« وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ » 22
    « و كسانى كه كافر شدند ، و آيات ما را دروغ پنداشتند اهل دوزخند، و هميشه در آن خواهند بود. »
    درتفسير برهان ذيل اين آيه شریفه آمده است كه مقصود از آيات در اين آيه دلايل صدق پيامبر نسبت به گفته هايي است كه در مورد پيشينيان فرموده اند و نسبت به فضائلي است كه درباره حضرت صدیق اکبر و فاروق اعظم امير المؤمنين علی علیه السلام و امامان از فرزندان ايشان بيان كرده اند . 23

شرط بهشت : ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام

    علي بن ابراهيم از پدرش از ابن ابي عمير از سماعه از امام صادق علیه السلام نقل كرده كه آن حضرت درباره فرمایش خدای متعال :
    « وَأَوْفُوا بِعَهْدِى أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ »24فرمود : به ولايت اميرالمومنين علیه السلام وفا كنيد تا به پيمان شما وفا كنم يعني براي شما به بهشت وفا كنم . ( تفسير برهان 1/200 )

خبر دادن از ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام در قرآن

    *« وَآمِنُوْا بِمَا أَنْزَلْتُ مُصَدِّقاً لِمَا مَعَكُمْ »25

« و به آنچه نازل كرده‏ا م ايمان بياوريد! كه نشانه‏ هاى آن ، با آنچه در كتابهاى شماست ، مطابقت دارد »

    در تفسير برهان آمده است كه منظور از « به آنچه نازل كردم » آن چيزي است كه نازل شده در مورد ذكر نبوت پيامبر و خبر دادن به امامت حضرت علي و عترت ايشان است .

اوّلین رکوع کنندگان: رسول خدا و امیرالمؤمنین علی علیهما السلام

    *« وَأَقِيمُوا الْصَّلاَةَ وَآتُوا الْزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الْرَّاكِعِينَ »26
    و نماز را بپا داريد ، و زكات را بپردازيد ، و همراه ركوع كنندگان ركوع كنيد
    موفق بن احمد و ابو نعيم اصفهانى باسناد خود از ابن عباس نقل كرده ‏اند كه اين آيه در خصوص پيغمبر صلى الله عليه و آله و على عليه السلام نازل شده و آنها اوّل كسى بودند كه نماز گزاردند و ركوع كردند .27

پی نوشت:

[1] . ‌بقره 3

[2] . تفسير عياشي و تفسير علي بن ابراهيم قمي جلد صفحه 130 و شواهد التنزيل جلد 1 صفحه67

[3] . بقره 4

[4] . تفسير برهان 1/124

[5] . بقره 6

[6] . شواهد التنزيل 1/68 ، ما نزل من القرآن في علي ، تاريخ دمشق 2/346

[7] . بقره 10

[8] . تفسير منسوب به امام عسكري ص 113 ، بحار الانوار 6/51

[9] . بقره 14

[10] بقره14

[11] . احقاق الحق 3/535

[12] . بقره 26

[13] . تفسير فرات كوفي ص 53 ، شواهد التنزيل 1/74

[14] . بقره 28

[15] . بحار 24/389

[16] . بقره 32

[17] . بحار الانوار 25/5

[18] . بقره 38

[19] . غايه المرام 1/394 ، فردوس الاخبار 3/151 و در المنثور 1/147

[20] . بقره 38

[21] . تفسير فرات ص 58 ، بحار الانوار 36/129

[22] . بقره 40

[23] . تفسير برهان 1/90

[24] . بقره 41

[25] . بقره 42

[26] . بقره 43

[27] . غاية المرام باب 176 و همچنين در كتب شواهد التنزيل 1/85 ، مناقب ابن شهر آشوب 2/13 و خصايص الوحي المبين ص 239 هم اين نقل آمده است.